Substancje i mechanizmy działania

Pierwszą i najważniejszą substancją aktywną jest jest hirudyna (hirudin). Jest to silny koagulant, inhibitor trombiny, który zapobiega tworzeniu się skrzepów powstających na skutek indukcji fibrynogenu.

Wielu lekarzy uważa ją za substancję efektywniejszą w zapobieganiu zawałom i udarom niż kwas acetylosalicylowy czy heparyna. Badania in vivo, na psach, królikach i szczurach wykazały, że jest ona lekiem dobrze tolerowanym, o niskiej toksyczności. Ma wiele zalet, m.in. długi okres półtrwania po wstrzyknięciu dożylnym (około 60 min) i jest wydalana przez nerki w formie niezmienionej.

Ogromny postęp inżynierii genetycznej w ostatnich latach pozwolił uzyskać rekombinowaną hirudynę. W Polsce nie jest ona stosowana, ale w Niemczech jej dwie pochodne – desirudyna i lepirudyna są zarejestrowane do terapii chorób zakrzepowo-zatorowych.

Destabilaza (destabilase) działa proteolitycznie i trombolitycznie. Enzym ten pobudza wzrost komórek nerwowych, podobnie do czynnika wzrostu nerwów NGF (nerve growth factor) hamuje wzrost bakterii oraz destruuje peptydoglikany, które znajdują się w ścianach komórkowych mikroorganizmów.

Antystazyna (antistasin) i gilanten (ghilanten), są to inhibitory czynnika krzepnięcia krwi Xa, które oddziałują antymetastatycznie.

Eglina B (eglin B) posiada właściwości przeciwzapalne, hamuje granulocytarne czynniki zapalne oraz obniża poziom mediatorów zapalnych: interleukiny 2, endoteliny.

Eglina C (eglin C) jest inhibitorem wytwarzania przez neutrofile wolnych rodników tlenowych. Przeciwdziała namnażaniu komórek nowotworowych, ma właściwości antyagregacyjnie, jednak może być alergenna. Egliny zapobiegają destrukcji tkanki powodowanej przez endogenne neutrofile.

Hirustaza to inhibitory proteinaz o działaniu przeciwzapalnym.

Bdelina A i B (bdellin A, bdellin B) wykazują działanie przeciwzapalne oraz stymulują proliferację i regenerację komórek nerwowych. Wpływają na zmniejszenie obrzęku, uczestniczą w procesie gojenia ran, a także wstrzymują wytwarzanie czynników zapalnych. Właściwości te są szczególnie istotne w chirurgii i replantacjach. Odpowiedzialne są za stymulację wzrostu i regenerację komórek nerwowych.

Procesowi gojenia ran towarzyszą również fibrynazy (fibri- nase) i kolagenazy (collagenase).

LDTI – inhibitor tryptazy (leech-derived tryptase inhibitor), który ma korzystny wpływ w przypadłościach takich jak: fibrozy, alergie, astma, sklerodermy, anafilaksja, reumatoidalne zapalenie stawów bądź arterioskleroza.

Hialuronidaza (hyaluronidase) rozkłada polimerowy kwas hialuronowy na mniejsze jednostki polimeryczne lub monomery, uwalniając cząsteczki wody. Działa przeciwbakteryjnie.

Antyelastaza (anti-elastase) blokuje enzymy odpowiedzialne za rozpad elastyny i opóźnia procesy starzenia skóry. Odgrywa ważną rolę w kosmetologii i dermatologii w przypadku trądziku, łuszczycy, wyprysku, cellulitu, czy teleangiektazji.

Esteraza cholesterolowa (cholesterol esterase) i triglicerydaza wpływają na obniżenie stężenia lipoprotein o niskiej gęstości LDL, normalizują poziom triglicerydów i cholesterolu.

Triglicerydaza (Lipaza) odpowiada za rozkład triglicerydów.

Hementyna i hementeryna wyzkazują właściwości fibrynolityczne. Oprócz wymienionych substancji aktywnych i wielu innych, lecznicze właściwości pomocne przy zakażeniach gronkowcem złocistym, posocznicy meningokokowej, tężcu, czy zapaleniu opon mózgowych zawdzięczamy bakterii symbiotycznej Aeromonas hydrophilia, z którą w symbiozie żyją pijawki, jednak może ona również być przyczyną powikłań.

Acetylocholina jest neurotransmiterem układu przywspółczulnego, pobudza receptory muskarynowe, pobudza mięśnie szkieletowe, powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych, przez co ciśnienie tętnicze krwi zmniejsza częstość akcji serca oraz siłę skurczu.

Histamina uczestniczy w obniżeniu ciśnienia tętniczego poprzez rozszerzenia naczyń krwionośnych, przypiszą gojenie się ran, współdziała z hormonami i reguluje napięcie mięśni gładkich.

Serotonina uczestnicy w przesyłaniu impulsów pomiędzy poszczególnymi komórkami nerwowymi, przyspiesza merytoryka przewodu pokarmowego, wspiera wydalaniu szkodliwych substancji z organizm.

Na podstawie:
Ewelina Ząbkowska 1 Anna Piotrowska: „Hirudotherapy in selected dermatological applications„
Renata Tarnowska1, dr hab. n. med. Halina Car2: „Hirudoterapia – za i przeciw”